Voordat je dit artikel bestudeert, zorg ervoor dat je de volgende kennis beheerst.

• Krachten Tekenen
• Massa of Gewicht

• Je kunt uitleggen wat een katrol is.

• Je kunt het verschil uitleggen tussen een vaste en een losse katrol.

• Je kunt de functie van een vaste katrol uitleggen.

• Je kunt de functie van een losse katrol uitleggen.

• Je kunt uitleggen wat een takel is.

• Je kunt beredeneren hoe groot de kracht is via een takel.

Een vaste katrol
Een katrol is een wieltje waarover een touw kan bewegen. Met een katrol kun je de richting van een kracht veranderen. Een kist die je omhoog wilt tillen kun je bijvoorbeeld ophijsen door een touw over een vaste katrol naar beneden te trekken. De kracht waarmee je trekt is niet anders dan de kracht waarmee de kist naar beneden wordt getrokken. Je trekt alleen nu naar beneden en niet meer naar boven. De katrol die je hiervoor gebruikt zit vast aan het plafond. Een katrol die vast zit aan een steunpunt of hangpunt noemen we een vaste katrol. Vaste katrollen veranderen alleen de richting van de kracht.

Een Losse Katrol
Als de katrol kan bewegen noemen we het een losse katrol. Met een losse katrol kun je de kracht halveren. De kist hieronder hangt aan één touw. Maar dat touw heeft twee verschillende hangpunten. Het hangt namelijk aan het plafond en aan de losse katrol. Het gewicht van de kist wordt hierdoor verdeeld over twee hangpunten. Om de kist omhoog te tillen hoef je maar één van deze krachten te overwinnen. Je hoeft dus maar de helft van de kracht te zetten.

Het kan vreemd lijken dat je hier 'gratis' kracht lijkt te krijgen. Helaas is dat ook niet zo. Voor je extra kracht lever je ook iets in. Je moet namelijk meer touw binnen halen. Als je de kist 1 meter wilt optillen, zul je 2 meter touw moeten binnen halen.

Functies van Katrollen en Touw
Hieronder zie je de funties van vaste katrollen, losse katrollen en touw.

Takels
Een combinatie van een vaste en een losse katrol noemen we een takel. Hoe meer losse katrollen er in een takel zitten, hoe kleiner de kracht die je moet zetten en hoe meer touw je moet binnen halen.

directe link

• katrol
  Een wieltje waarover een touw kan bewegen.

• takel
  Een combinatie van een losse katrol en een vaste katrol.

Opgave 1
Takels bestaan uit vaste en losse katrollen.
a) Leg de functie van een vaste katrol uit.
b) Leg de functie van een losse katrol uit.

Opgave 2
Hieronder zie je vier combinaties van vaste en losse katrollen.

a) Geef voor elke combinatie aan hoeveel vaste en hoeveel losse katrollen je ziet.

De kist weegt in elke situatie 500 N
b) Geef voor elke situatie aan hoeveel kracht je op het touw moet zetten om de kist op te tillen.

Opgave 3
Leg in je eigen woorden uit wat een takel is.

Opgave 4
Hieronder zie je een foto van een takel.
a) Hoeveel vaste katrollen zie je op de foto?
b) Hoeveel losse katrollen zie je op de foto?
c) Hoeveel kracht moet je met deze takel zetten om 600 N op te tillen?

• Je kunt uitleggen wat een katrol is.
  Een katrol is een wieltje waarover een touw loopt.

• Je kunt het verschil uitleggen tussen een vaste en een losse katrol.
  Een vaste katrol zit vast aan een steunpunt zoals een plafond of de top van een hijskraan.
  Een losse katrol hangt aan een touw en kan bewegen.

• Je kunt de functie van een vaste katrol uitleggen.
  Een vaste katrol verandert de richting van de kracht die je op het touw moet zetten.
  De grootte van de kracht blijft hetzelfde.

• Je kunt de functie van een losse katrol uitleggen.
  Een losse katrol verandert de kracht die je op het touw moet zetten.
  De richting hoeft erbij niet te veranderen.
  De kracht wordt in twee gedeeld.
  Er moet twee keer zoveel touw binnen gehaald worden.

• Je kunt uitleggen wat een takel is.
  Een takel is een combinatie van een losse katrol en een vaste katrol. Het combineert de eigenschappen van een vaste en een losse katrol.
  De richting verandert.
  De kracht wordt in twee gedeeld.
  Er moet twee keer zoveel touw binnen gehaald worden.

• Je kunt beredeneren hoe groot de kracht is via een takel.
  Voor elke losse katrol in een takel wordt de kracht gedeeld door twee.