2e klas:

1. Je kunt deze begrippen uitleggen: thermometer, vloeistofthermometer, reservoir, stijgbuis, schaalverdeling.
2. Je kunt de afkortingen van temperatuur en de eenheid graden Celsius uit het hoofd noemen.
3. Je kunt uitleggen waarom onze huid niet geschikt is om temperatuur te meten.
4. Je kunt uitleggen hoe een vloeistofthermometer in elkaar zit en hoe hij werkt.
5. Je kunt de meest gebruikte eenheid van temperatuur noemen.
6. Je kunt uitleggen waarop de Celsius-schaal gebaseerd is.

3e klas:

1. Je kunt deze begrippen uitleggen: ijken, bimetaal, bimetaalthermometer.
2. Je kunt het smeltpunt en kookpunt van water uit het hoofd noemen.
3. Je kunt uitleggen hoe je vloeistofthermometer ijkt.
4. Je kunt minstens twee manieren noemen om de vloeistof in een thermometer sneller te laten stijgen bij dezelfde temperatuursverandering.
5. Je kunt uitleggen waarom een bimetaal krom trekt als je het verwarmt (of afkoelt).
6. Je kunt uitleggen hoe een bimetaalthermometer werkt.

Heb je wel eens, na het fietsen in de winter, je koude vingers onder de koude kraan gedaan? Dat water voelt warm aan. Dat komt omdat je vingers zo koud zijn. Toch is het water uit de koude kraan. Mensen kunnen erg slecht temperatuur meten. Daarvoor zijn thermometers uitgevonden. Temperatuur korten we af met de hoofdletter T. We meten de temperatuur meestal in graden Celsius (°C). Twee typen thermometers die veel gebruikt worden zijn de vloeistofthermometer en de bimetaalthermometer. 

Vloeistofthermometers
De vloeistofthermometer werkt doordat een vloeistof in de thermometer uitzet als het warmer wordt. De vloeistof krimpt weer als je de vloeistof afkoelt. De vloeistof zit in een bolletje dat we een reservoir noemen. Aan de bovenkant zit een dunne buis waardoor de vloeistof naar boven wordt geduwd als het uitzet.

Een vloeistofthermometer werkt door het uitzetten van vloeistof in een dunne stijgbuis. De bovenkant van de vloeistof geeft de temperatuur aan. Maar zonder getallen zou de thermometer niet veel aangeven. Daarom heeft de wetenschapper Anders Celsius een schaalverdeling bedacht. Hij gebruikte twee temperaturen die altijd hetzelfde zijn. Volgens deze schaal is de temperatuur van smeltend water 0 °C en de temperatuur van kokend water 100 °C.

(3e klas) Het ijken van een thermometer
--------------------------------------------------
Bimetaalthermometers
De bimetaalthermometer werkt met een bimetaal. Dit zijn twee stukjes van verschillende metalen op elkaar geplakt. Als het bimetaal warmer wordt, buigt het krom. Dit komt omdat het éne metaal meer uitzet dan het andere.

Je kunt alleen nauwkeurig temperaturen meten, als je een thermometer hebt met een goede schaalverdeling. Bij het maken van de thermometer in de fabriek, is er een schaalverdeling aangebracht. Deze schaalverdeling is geijkt. Dat ijken gaat zo.

stap 1: zet de thermometer in een bak met smeltend water en roer g oed.
stap 2: wacht tot de vloeistof in de stijgbuis niet meer verder zakt.
stap 3: zet een streepje bij de vloeistof en zet er 0 graden celsius bij.
stap 4: zet de thermometer in een bak met kokend water en roer goed.
stap 5: wacht tot de vloeistof in de stijgbuis niet meer verder stijgt.
stap 6: zet een streepje bij de vloeistof en zet er 100 graden celsius bij.
stap 7: verdeel de afstand tussen de twee streepjes in 10 gelijke stukken.
stap 8: als laatste zet je op dezelfde afstand boven de 100 een streepje voor de 110 en op dezelfde afstand onder de 0 een streepje voor de -10.

Niet alleen thermometers worden geijkt. Alle meetinstrumenten moeten geijkt worden, als je er nauwkeurig mee wilt meten. Dit komt omdat bijvoorbeeld de luchtdruk en temperatuur het meetinstrument beïnvloeden. Soms is het dan nodig een apparaat opnieuw te ijken.

directe link

• temperatuur: Een grootheid die aangeeft geeft hoe warm of hoe koud iets is.
• thermometer: Een apparaat om de temperatuur mee te meten.
• vloeistofthermometer: Een thermometer die werkt door het uitzetten van een vloeistof.
• bimetaalthermometer: Een thermometer die werkt op een bimetaal.
• reservoir: Een voorraadvat noemen we een reservoir.
• stijgbuis: De dunne buis in een vloeistofthermometer waar de uitgezette vloeistof door naar boven kan bewegen.
• schaalverdeling: Een getallenreeks naast een grafiek of op een meetinstrument.
• Celsius: Een eenheid voor temperatuur. 0 °C is smeltend water, 100 °C is kokend water.
• ijken: Het maken van een schaalverdeling op een apparaat.

Opgave 1
Zet de volgende situaties in volgorde, begin met de koudste en eindig met de warmste.
melk in de koelkast, water koken, ijs in de vriezer, in de zomer op het terras, ijzer smelten

Opgave 2
Op 23 augustus 1944 werd de hoogste temperatuur ooit gemeten in Nederland. Het was toen in Warnsveld 38,6 graden Celsius.
a) Wat is in de zin hierboven de grootheid?
b) Wat is in de zin hierboven de eenheid?

Opgave 3
Deze paragraaf gaat over de grootheid temperatuur.
a) Wat is het symbool voor temperatuur?
b) Wat is het symbool van graden Celsius?

Opgave 4
Hieronder zie je een thermometer.

a) Hoe heet deze soort thermometer?
b) Hoe heten de onderdelen die worden aangegeven in het plaatje?

Opgave 5
Hieronder zie je een aantal thermometers afgebeeld. Welke temperatuur geven de thermometers aan?

Opgave 6
Peter wil de temperatuur van een vlam van de brander meten. De temperatuur van deze vlam is ongeveer 400 graden Celsius. Hij wil dit meten met de thermometer hieronder.

a) Leg uit waarom Peter deze thermometer niet kan gebruiken.
b) Leg uit wat er zou gebeuren als Peter toch deze thermometer gebruikt om de temperatuur van de vlam te meten.

3e klas
------------
Opgave 7
Vul in. Om de temperatuur te meten zijn er verschillende soorten _____________ . De ________________ werkt omdat vloeistof door warmte ______________ . Een andere soort thermometer is de _____________ thermometer.

Opgave 8
In sommige thermometers worden bimetalen gebruikt. Leg in je eigen woorden uit wat een bimetaal is.

Opgave 9
Hieronder zie je een vloeistof thermometer.

a) Benoem de aangegeven onderdelen.
Als de temperatuur stijgt, gaat de vloeistof in de thermometer omhoog.
b) Leg uit waarom de vloeistof in de thermometer omhoog gaat.

Opgave 10
Om een schaalverdeling in graden Celsius te maken op een thermometer moet je vier stappen doorlopen. Schrijf deze stappen in de juiste volgorde op.

Opgave 11
Loes wil een thermometer ijken. Ze heeft de plaatsen van de 0 en 100 graden Celsius al gevonden. De afstand tussen die twee punten is precies 12 centimeter. Teken in je schrift een lijn van 12 centimeter en maak de schaalverdeling af. Let op dat je aan beide uiteinden van de lijn 2 centimeter ruimte open laat.

Opgave 12
Loes heeft een goedkope thermometer gekocht. Ze wil weten of deze thermometer wel goed is gemaakt door de fabrikant. Ze gaat daarom de schaalverdeling controleren.
a) Wat moet Loes doen om de schaalverdeling te controleren?

Loes zet de thermometer in een bekertje met ijswater. Ze leest eerst 15 °C af. Een tijdje later blijft de thermometer staan op 6 °C.
b) Leg uit dat de eerste meting van 15 °C niet meteen betekent dat de schaalverdeling niet goed is.
c) Leg uit dat de tweede meting van 6 °C wel betekent dat de schaalverdeling niet goed is.

Opgave 13
Hieronder zie vijf keer dezelfde thermometer die door vijf verschillende mensen is geijkt.

Geef voor elke schaalverdeling aan of hij goed of fout is. Licht je antwoord toe.

Opgave 14
Leg in je eigen woorden uit wat het begrip 'ijken' betekent.

Opgave 15
Hans komt thuis na een lange fietstocht. Buiten is het -13 °C. Hans wil zijn koude handen warm maken onder de kraan. Hans gebruikt de koude kraan.
a) Waarom zal de koude kraan toch warm aanvoelen voor de handen van Hans?
b) Waarom gebruikt Hans niet de warme kraan?

Opgave 16
Hieronder zie je een deel van een schrift met daarin drie lijnen.

a) Neem deze lijnen exact over in je eigen schrift.

Elke lijn stelt het begin van een schaalverdeling voor. Er zijn twee streepjes gezet op het nulpunt en honderdpunt.
b) Maak elke schaalverdeling verder af met streepjes voor de getallen -10 t/m 110.

De nummers in deze samenvatting komen overeen met de nummers van de leerdoelen.

2e klas:

1. Leer deze begrippen: thermometer, vloeistofthermometer, reservoir, stijgbuis, schaalverdeling, koortsthermometer.
2. De afkorting van temperatuur is de hoofdletter T, en de afkorting van graden celsius is °C.
3. We kunnen geen temperatuur meten met onze huid, omdat de huid ons alleen vertelt of iets warmer of kouder is dan onze huid.
4. Een vloeistofthermometer bestaat uit een reservoir, stijgbuis en schaalverdeling. In een vloeistofthermometer zit een vloeistof die uitzet als het warmer wordt en stijgt in een dunne buis.
5. De meest gebruikte eenheid voor temperatuur is de graden celsius (°C).
6. De celsiusschaal is gebaseerd op de temperatuur van smeltend water (0 °C) en kokend water (100 °C).

3e klas:

1. Leer deze begrippen: ijken, bimetaal, bimetaalthermometer
2. smeltend water = 0 °C    , kokend water = 100 °C
3. Een vloeistofthermometer ijk je zo: a. hou de thermometer in smeltend water, b. zet een streepje bij de vloeistof, c. zet de thermometer in kokend water, d. zet een streepje bij de vloeistof, e. maak de schaalverdeling compleet.
4. Je kunt de vloeistof in een thermometer sneller laten bewegen door een dunnere stijgbuis of groter reservoir te gebruiken.
5. De twee metalen van een bimetaal zetten niet even snel uit als je ze verwarmt. Hierdoor trekt het bimetaal krom.
6. In een bimetaalthermometer zit een bimetaal dat krom trekt als de temperatuur verandert.

Conceptkaart gemaakt met CmapTools